Thou mayst not wander in that labyrinth; There Minotaurs and ugly treasons lurk.
William Shakespeare, The First part of King Henry the Sixth
William Shakespeare, The First part of King Henry the Sixth
Hai labirintos borgianos que esconden labirintos no seu interior. Como hai mapas borgianos que teñen o tamaño do Imperio e coinciden puntualmente con el [1]. O mapamundi de Hereford é o un e case o outro, unha reliquia do mundo en torno ao ano 1300.
Hai labirintos dos que podemos escapar se mantemos a nosa man, esquerda ou dereita dá igual, pegada ao muro. Non sería así como Teseo puido saír da casa de Asterión?
Pero, como non podía ser doutro modo, un labirinto ocupa un lugar privilexiado preto do centro do universo de Hereford, ao modo borgiano: a un tempo, labirinto do Minotauro e camiño de peregrinación.
Hai labirintos dos que podemos escapar se mantemos a nosa man, esquerda ou dereita dá igual, pegada ao muro. Non sería así como Teseo puido saír da casa de Asterión?
Pero, como non podía ser doutro modo, un labirinto ocupa un lugar privilexiado preto do centro do universo de Hereford, ao modo borgiano: a un tempo, labirinto do Minotauro e camiño de peregrinación.
Os labirintos clásicos unicursais [2] adoitan denominarse cretenses
en honor ao Minotauro, aínda que hai variantes noutras moitas culturas. A
idea é usar un mesmo patrón a partir dun núcleo central ou semente polo
que o deseño se denomina seed-pattern en inglés.
Pero o Cartógrafo de Hereford converterá o inferno de Teseo -ou do Minotauro se lle facemos caso a Borges- no camiño da Xerusalén celestial, case idéntico ao trazado no cruceiro da catedral de Chartres uns sesenta ou cen anos antes [3]. Non hai confusión posible nese chemin de Jérusalem que conforma a mostra máis clara dos labirintos medievais.
 |
| Labirinto da catedral de Chartres |
 |
Labirinto do mapamundi de Hereford
|
No bordo inferior do mapa, non lonxe do sitio de Hereford, a inscrición Compostu' identifica a Santiago de Compostela, Templum Sancti Iacobi, tumba de “Iacomo Apostolo”. Imaxinemos que partimos do porto de El-Padron rumbo ao Paraíso no bordo superior do mapa [4]. Xa non poderemos confiar en atravesar o labirinto como Teseo, situándonos xunto á costa, pois rematariamos inevitablemente dando voltas arredor dalgún continente ou imperio.
Aínda que encontraremos seres estraños, como blemias, esciápodos e cinocéfalos [5], ignoremos por unha vez a Shakespeare. En cada bifurcación, botemos a sortes se imos por un lado ou outro [6], pero procuremos sempre marcar a
ruta seguida. Sigamos así mentres non atopemos sinal do noso paso. En caso contrario, retrocederemos ata chegar á bifurcación anterior para
cambiar de dirección. Parece que esta idea para encontrar un camiño no
labirinto se debe a un enxeñeiro francés, Charles Trémaux (1859 – 1882) [7], pero será un século máis tarde cando se demostre que ese algoritmo, coñecido como algoritmo de procura en profundidade, nos conducirá con seguridade ao noso destino [8].
| As imaxes do mapamundi de Hereford e do labirinto de Chartres proveñen de Wikimedia Commons. As restantes imaxes son propias baixo licenza Creative Commons Reconocimiento 4.0 Internacional. |
Del rigor en la ciencia
En aquel Imperio, el Arte de la Cartografía logró tal Perfección que el mapa de una sola Provincia ocupaba toda una Ciudad, y el mapa del Imperio, toda una Provincia. Con el tiempo, estos Mapas Desmesurados no satisficieron y los Colegios de Cartógrafos levantaron un Mapa del Imperio, que tenía el tamaño del Imperio y coincidía puntualmente con él. Menos Adictas al Estudio de la Cartografía, las Generaciones Siguientes entendieron que ese dilatado Mapa era Inútil y no sin Impiedad lo entregaron a las Inclemencias del Sol y los Inviernos. En los Desiertos del Oeste perduran despedazadas Ruinas del Mapa, habitadas por Animales y por Mendigos; en todo el País no hay otra reliquia de las Disciplinas Geográficas.
Suárez Miranda: Viajes de varones prudentes Libro Cuarto, cap. XLV, Lérida, 1658 Jorge Luis Borges El hacedor (1960)
|
[2] Na literatura anglosaxona é tradicional distinguir os labirintos unicursais que teñen un único camiño de saída, chamándoos labyrinths, dos labirintos multicursais con varios camiños de saída, aos que se chama mazes, aínda que en realidade o termo maze se aplica indistintamente a calquera tipo de labirinto.
[3] Hai autores que sitúan a
construción do labirinto pouco despois do inicio das obras en 1194 e
outros pouco antes do final en 1250. O máis razoable é pensar que foi
construído nun período intermedio tras rematar a construción da nave
central.
[4] As referencias a Santiago de Compostela, Padrón e o faro de Hércules proveñen do libro
AN ESSAY
IN ILLUSTRATION OF
THE HEREFORD MAPPA MUNDI
BY
THE REV. W. L. BEVAN, M.A.
VICAR OF HAY
AUTHOR OF THE ‘STUDENT'S MANUALS OF ANCIENT AND MODERN GEOGRAPHY’
THE REV. H. W. PHILLOTT, M.A.
PRÆLECTOR OF HEREFORD CATHEDRAL AND RECTOR OF STANTON-ON-WYE
LONDON
E. STANFORD, CHARING CROSS
1873
|
do que podemos extraer o seguinte texto:
| The name Compostu', Compostella, appears as a district name, in consequence of its great importance as a place of pilgrimage in those days. The towns are very imperfectly given a circumstance which may partly be accounted for by the presence of Mohammedans in the southern part of the peninsula. Conspicuous among the objects of topographical interest is the Templum Sancti Iacobi, Santiago de Compostella, containing the shrine of the Apostle James, whose name and title “Iacomo Apostolo” were abbreviated into "Compostella." This was one of the most frequented places of pilgrimage of that day. Connected with it was the port of El-Padron, where the Apostle's body came to land, and whence it was transferred to Santiago. This place is designated by a Pharos, elaborately drawn, with the name Perona,* with which we may compare the form Lo Peyron in the map of Andreas Benincasa, 1476 ; and Paron in the Registrum Ptolemæi, 1486.
* Santarem (ii. 298) explains the name as = "per omnia (pour tous)," and identifies the Pharos with that of Brigantia)
|
[5] Na páxina da catedral de Hereford dedicada á exploración do mapamundi podemos ver algúns destes seres.
[6] Neste caso, usamos o programa SAGE para xerar a seguinte sucesión aleatoria de ceros e uns: 00110000011000010101010011100001101111000110001000
[7] Máis interesante é a entrada Maze solving algorithm da Wikipedia en inglés. Para lectores novos e angloparlantes recomendo as aventuras Basil y Fabian.
[8] Vexan a sección 8.2 do libro de Dieter Jungnickel, Graphs, Networks and Algorithms, 4th ed., Algorithms and Computation in Mathematics 5, Springer Heidelberg, 2013.
